Samuel Abbe

---

Życiorys

Samuel Abbe był postacią o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Jego ojcem był Lajb, znany fabrykanta z Pabianic w branży włókienniczej, a matką Estera z d. Jedwab, pochodził z licznej rodziny, mającej trzynaścioro dzieci. Warto dodać, że to wnuk Dawida Wolfa Abbe, żyjącego w latach około 1832–1889 w Zduńskiej Woli, który był pierwszym żydowskim majstrem tkackim w Łodzi oraz wynalazcą nowego sposobu wytwarzania przędzy.

Samuel związał się z Matlą, urodzoną w około 1883 roku, z d. Szpiro. Małżeństwo to zaowocowało narodzinami syna Stefana oraz córki Heleny, która przyszła na świat 20 września 1909 roku. Helena związała się potem z łódzkim adwokatem Stanisławem A. Heymanem.

W latach dwudziestych XX wieku Samuel mieszkał przy ul. Cegielnianej (obecnie ul. S. Jaracza) 26, a z późniejszych danych wynika, że w latach 1932-1933 mieszkał przy ul. Narutowicza 32. W dniu 11 kwietnia 1937 roku odbył się jego pogrzeb na tzw. „nowym” cmentarzu żydowskim przy ul. Brackiej w Łodzi. Samuel Abbe został pochowany w Sekcji D, rząd 2, grób 158; jego macewa niestety nie zachowała się do naszych czasów.

W obliczu zbliżającej się II wojny światowej, najbliższa rodzina Abbego zdołała uciec z Łodzi. Rzekomo wyjechali do Częstochowy, jednak niestety w 1942 roku jego żona Matla oraz syn Stefan zostali deportowani do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie najprawdopodobniej zginęli w komorze gazowej.

Rodzina Abbe miała również powiązania z Goldbergami. O tych osobach Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi przygotowało w 2012 roku fragment stałej ekspozycji. Ekspozycja nosiła tytuł „W kuchni Pani Goldbergowej” i prezentowała elementy codziennego życia łódzkich Żydów.

Działalność zawodowa

W 1912 roku Samuel Abbe, w partnerstwie ze swoim szwagrem Henrykiem Szpiro, podjął się zakupu tkalni wyrobów wełnianych, którą nabyli od Samuela Krotoszyńskiego. Zakład ten był usytuowany przy ówczesnej ulicy Pańskiej (obecnie S. Żeromskiego 107). Produkcja koncentrowała się na wytwarzaniu wełny czesankowej, która była przeznaczona do lokalnych potrzeb, jak również na eksport do krajów Cesarstwa Rosyjskiego. W tym czasie biuro spółki „S. Abbe i S-ka” mieściło się przy ulicy Śródmiejskiej (obecnie S. Więckowskiego 7). W roku 1932, zgodnie z zapisami w łódzkiej książce telefonicznej na lata 1932/1933, przy tym samym adresie znajdował się również „skład”, co oznaczało sklep firmowy.

Po zakończeniu I wojny światowej fabryka przetrwała gospodarcze zawirowania i w 1928 roku zatrudniała około 70 pracowników. Rozszerzona produkcja przyciągnęła nowych klientów, a część wyrobów znalazła nabywców nie tylko na rynkach wschodnich, ale także we Włoszech i Austrii. Uznanie dla jakości swoich produktów Abbe zyskał, otrzymując wyróżnienia na wystawach w Rzymie oraz Paryżu w roku 1927.

W 1920 roku Samuel Abbe został również zarejestrowany jako właściciel firmy zajmującej się produkcją i handlem odzieżą znajdującej się w podwórku posesji przy ul. Piotrkowskiej 32. Dodatkowo był właścicielem budynku przy ul. Placowej (obecnie ks. I. Skorupki) 13, który w latach 1919-1932 był wynajmowany. W tej nieruchomości funkcjonowało Prywatne Gimnazjum Męskie, a jego patronem od 1920 roku był ks. Ignacy Skorupka.

W 1932 roku Abbe stał się samodzielnym właścicielem fabryki przy ul. S. Żeromskiego 107. Jego związek z Łodzią i dziejami miasta w czasie II wojny światowej jest nieprzerwanie związany z jego fabryką, którą zbudował w Radogoszczu w II połowie lat 20. XX wieku. Zakład ten, zlokalizowany w okolicy północnej granicy Łodzi, przy ówczesnej szosie do Zgierza (obecnie u zbiegu ulic Zgierskiej i gen. J. Sowińskiego), miał na celu produkcję tkanin wełnianych i jedwabnych.

Powstanie fabryki można było tłumaczyć względami finansowymi, takimi jak tańsza ziemia oraz mniejsze podatki, a po śmierci Abbego zakład został przejęty przez jego syna Stefana. Z perspektywy lat 1939-1940, fabryka została przekształcona w oboz przesiedleńczy dla Polaków, jako część niemieckiej akcji wysiedleńczej. W obozie tym, w ciągu kilku miesięcy, przebywali więźniowie przeniesieni z pobliskiej fabryki Michała Glazera, który był częścią łódzkiej Intelligenzaktion. Proces likwidacji obozu w przyległej fabryce miał miejsce 5 stycznia 1940 roku.

Po tej dacie w zabudowaniach Abbego funkcjonowały jednocześnie oboz przesiedleńczy oraz przejściowy do momentu, gdy 1 lipca 1940 roku oboz przejściowy został przekształcony w „Rozszerzone Więzienie Policyjne”, a oboz przesiedleńczy całkowicie zlikwidowany. Tragiczny epilog miał miejsce w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku, kiedy to więzienie zostało podpalone przez wartowników, a wraz z około 1500 więźniami spłonęło doszczętnie. Dziś w tym miejscu znajduje się mauzoleum oraz oddział „Radogoszcz” Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

---

Oceń: Samuel Abbe

---